. . .
1 Eerst, dat gene schepen na de middelantsche Zee mogen bevracht werden, om stuck-goederen van verscheide koop-luiden te laden, of in te nemen, ende in eenige haven ofte plaetze, aen de voorsz. middellantsche zee gelegen te vervoeren, ten zy de zelve groot zijn hondert tachtig lasten, ende gewapent met vier-en-twintig gotelingen, de kleinste, schietende vijf ponden yzers, en ander wapentuig naer behooren, en op hebbende vijftig mannen, twee ofte drie jongens daer onder begrepen, alles wel meerder maer niet minder, ende dat zooddanig schip niet zal mogen verzeilen, ten zy met twee gelijke schepen in zijn gezelschap, ende dezelve met vast Admiraelschap aen den anderen verbonden zullen wezen, alles op boete van by de schippers te verbeuren, hare vrachten, die zy zoude mogen verdienen, ende daer en boven van duizent gulden, op schip en goederen te verhalen.
2 Geene schepen by byzonder luiden bevracht, ende met granen, of met andere waren geladen zullen mogen werden, ten zy de zelve gewapent ende gemant zijn, na gelang van hare groote, als volgt; te weten, een schip van hondert lasten, met tien Goetlingen, en twintigh Eters: een schip van hondert tot hondert en vijftigh lasten, met twaelf Gotelingen, en vier-en-twintigh Eters: een schip van hondert en vijftjgh tot twee hondert lasten, met veerthien Goetlingen, ende twee-en-dertigh Eters: de voorsz. Goetlingen, de minste schietende vier ponden yzers, ende vorder alle wapen-tuigh na gelang: wel verstaende dat de zelve schepen oock geen stukgoederen van jemandt by zonder zullen mogen innemen, zoo lange andere schepen, als in 't voorgaende lit, gewapent tot ladinge van stuck-goederen, hun voordragen, ofte daer op aenleggen: en zullen oock gene andere schepen, als ten minsten gemonteert ende gemant zijnde naer inhouden van dit artikul, in eenige plaetzen aen de Middelanze-zee, ofte andere zeeboezems of wateren daer op uytkomende, eenige andere goederen mogen laden als Zout, op te verbeurte van de vrachten die zy daer aen zouden verdienen, ende daer en boven van duizent gulden, op schip en goederen mede te verhalen.
3 Van gelijken zullen alle andere schepen uyt deze landen varende na Vranckrijck, Engelandt, Yerlandt, Terra Nova, ofte andere plaetzen: om van daer voorts naer en door de voorsz. Straet te verzeilen, gehouden wezen haer te gedragen, wapenen ende mannen, gelijk in't voorgaende artikul is bestelt.
4 Ende indien eenige schepen, anders als voren toegerust, gewapent ende gemant, onderstaen door de Straet in de Middelantze Zee te varen, verstaen ende bevelen wy, dat op de zelve geen verseeckeringe gedaen zal mogen werden, en indien eenige gedaen werde, verklaren wy de zelve van nu ende als dan, egeen, ende van onwaerden, begerende, dat daer op geen recht zal werden gedaen.
5 Doch zullen de verzekerde van de goederen in by zonder bevrachte schepen geladen, tegens haer verzekeraers mogen bestaen, by aldien zy beschrift van beschouwing doen blijcken, dat het schip na behooren gewapent, ende gemant is bevonden.
6 Ende zal oock op de schepen die in 't openbaer op stuck-goederen leggen, geen nietigheidt van verzekeringe plaets hebben, alwaer 't dat by de Schippers eenige misgreep of nalatigheidt in de schouwingh, wapening ende manninge werde gepleegt, alzoo den Koopluiden niet mogelijck is daer voor zorge te dragen en genoegzamen daer inne is verzien dat vo gens dit placaet geen schepen op stuck goederen mogen aenleggen, die niet na behoren gemant, ende gewapent en zijn, ende de Schippers daer van schouwingh moeten verzoecken.
7 Geene masten, touw-werck, kruit, ende andere wercktuigen van oorloge (daer toe byzonder verlof zoude mogen zijn gegeven) zullen in gescheept ende geladen mogen werden in eenige andere schepen, als die in Admiraelschap varen zullen, ende haer na 't reglement dien aengaende in 't eerste articul gestatueert, volkommentlijck gedragen, op de verbeurte van de goederen, ofte waerde van dien, die strijdigh dezen, geladen ofte gevoert zullen worden.
8 Alle schepen uit deze landen naer de middelantsche Zee varende, zullen zich in de Zee-havens te zamen in een bondigh admiraelschap moeten verbinden, met uitfluytinge van alle ongewapende: ende niet genoegzaem gewapende schepen. Gelijck hen oock in zee, ofte in eenige vrye ende onzijdige havenen, naer gelegentheyt, zoo veel doenlijck is, te zamen voegen ende in admiraelschap verbinden zullen, alle de schepen uyt verscheiden zee-havens dezer landen komende, ende naer de straet willende.
9 De schepen van Levante herwaerts komende, zullen van hare laedplaetze niet mogen vertrecken, als 't zy met zo veel gezelschap als zy met vier of vijf weken naer elckander te wachten zullen konnen hebben, ende alle de gene die van be-oosten de Golve van Venetien komen, zullen gehouden wezen aen te loopen op Santen, alwaer de schepen in de Golve van Venetien ladende, ock zullen gehouden wezen aen te lopen, aldaer veerthien dagen naer elckander wachtende; indien daer waerschijnlijckheidt is van eenige schepen toe te komen, ende daer van ten minsten met drie ofte vier wel gemonteerde schepen, t'zamen op hebbende, t'zeventigh of tachtigh Gotelingen, in compagnie herwaerts komen, en zwacker van geschut zijnde, tot Livorno aen-lopen: daer oock zullen moeten aen-lopen alle schepen, komende van alle plaetzen bewesten de Golve van Venetien, ende aldaer veerthien dagen na compagnie wachten, ende d'eerste schepen aldaer veertien dagens na compagnie gewacht hebbende, zullen als dan alle de schepen, die zich daer by elckander vinden, te zamen in een goet, vast ende bondigh Admiraelschap herwaerts komen, alles op verbeurte van duyzent guldens, by een yder te verbeuren, dit tegenstrijdigh hier mede zal hebben gedaen.
10 Ende op dat de Admiraelschappen te beter onderhouden mogen worden, zullen de schepen in 't Admiraelschap gevoegt, haer by den anderen moeten houden, zonder dat iemant, 't zy in gaen of komen, van de vloot zal mogen scheiden, voor datze gekomen zijn op zoodanige hoogte, daer nootzakelijck verandering van streeck voor eenige schepen wert vereischt, ende zullen als dan d'andere, die noch langer by elkandere kunnen blijven, gehouden wezen zulcks te doen, zoo lange als doenlijck zal wezen. Ende zal oock niemant van de vloote mogen scheiden zonder verlof van den Admirael, op boete zoo yemandt buytens tijdts, of zonder verlof van den Admirael, of tegens de genomen ordre, het admiraelschap quame te verlaten, dat de zelve gehouden wezen, ten behoeve van de andere schepen, in't Admiraelschap gebleven, te betalen alzulcke zomme van penningen, als zy onderlinge zullen hebben bedongen, ende in geval van uitstel ofte weygeringe, zullen het schip ofte schepen, die haer het admiraelschap hebben ondertrocken, midlerwijl ende datelijck daer voor mogen* * Geëxecuteert. aengetast worden, alles boven, ende zonder verminderinge van de voordere straffen in voorgaende placaten goet gekeurt, ende dat zoodanige schepen het Admiraelschap verlatende, geene bescherming van schepen van oorloge zullen hebben te verwachten, ofte te genieten.
11 Zy verboden wel uitdruckelijk, dat gene masten, riemen, touwen, gotelingen, kruit, ofte andere tuigen van oorlooge, zonder behoorlijk verlof, by iemant of Saleé, Algiers en Tunis zullen mogen vervoert ende gebracht, nochte in zee, ofte eenige andere havenen onderwegens van andere schepen over gescheept worden, om in de voorsz. plaetzen te brengen, rechts-weegs, ofte door omwegen, ofte onder hoedanige schijn het zoude mogen wezen, op verbeurte van lijf en goet, alwaer 't dat de overtreders na verloop van eenige jaren eerst wierden ontdekt, en zullen den aenbrenger ofte aenbrengers, indien zy mede schuldig zijn geweest, daer van verschoont, ende anderzints na behooren geloont worden.
12 Ende op dat deze ordonnantie te beter na gekomen, ende de overtreders zouden mogen entdeckt worden, is geordonneert, dat alle Schippers, willende varen na de middellantsche zee, 't zy met stuck-goederen, of door byzondere koopluiden bevracht zijnde, om hier of elders uit deze landen te laden, gehouden zullen zijn schouwinge te verzoeken aen de gecommitteerde daer toe gestelt, eer zy van hare laed-plaetzen, of daer hare schepen uitgerust werden, zullen mogen vertrecken, op verbeurte van alle haer verdiende vrachten; ende daer en boven van duizent guldens, welke boete zy mede verbeuren zullen, by aldien zy bevonden werden, naer gedaene schouwing eenige verminderinge ofte bedrog in de wapening ende manninge haerder schepen gedaen te hebben: ende zal de zelve, als oock alle andere boven geschreeven straffe daer in by de Admiraelschappen niet anders en is bedongen, verdeelt worden een vierde-part voor den aenbrenger, een vierde-part voor den Officier die de klachte zal doen, een vierde part voor den armen, ende het resterende vierde-part tot profijt de last-geladen. Ende op dat de voorschreve schouwinge na behooren mach geschieden, is geordonneert, dat de Magistraten van de Steden, alwaer de schepen na de Middellantsche Zee bevracht, of afgeladen zullen werden, uit de aenzienlijkste koopluiden eenige zullen bemachtigen ende be-edigen, omme in de zeehavenen onderzoek te doen op de groote, toerusting, wapening, ende manninge van de voorsz. scheepen, ende of de Schippers oock eenige kneeplingen* * Mortepayen. hebben, welke schippers des vermaent zijnde, haer aen de voorsz. gemachtigden by eede zullen moeten zuiveren; dat zy het volck op hare schepen zijnde, gehuert ende aengenomen hebben, om met haer de aenstaende rijze te doen. Wert mede belast alle Schippers, Commizen, Stuerluiden, ende andere, eenigh bevel op de voorsz. schepen hebbende, de voorsz. schouwinge van ende in hare schepen te gedoen, zonder eenig belet daer tegens te doen, of te laten geschieden, op boete van keurlijke verbetering, ende daer en boven tot vervallinge van de onkosten van de voorschreve gemachtigde aen de zelve te betalen zoodanige tax als met kennisse ende goetvinden van de voorsz. Magistraten, daer over zal werden beraemt: welcke penningen by de bealders ofte bevrachters, of die de goederen ter bestemder plaetze zullen ontfangen, aen de voorsz. Schippers ofte Commizen zullen worden geboet; ende zullen de voorsz. gemachtigde gehouden wezen datelijk, ten overstaen van de voorsz. Magistraten, ofte hare gemachtigden te rekenen, ende verantwoorden naer behooren, oock aentekeningen van haer schouwingh te houden, ende daer van blijk-schrift aen de schippers en de alle andere die zulx verzoeken geven.
Nicolaes Witsen: Aeloude en hedendaegsche scheeps-bouw en
bestier: Waer in wijtloopigh wert verhandelt, de wijze van
Scheeps-timmeren, by Grieken en Romeynen: Scheeps-oeffeningen,
Strijden, Tucht, Straffe, Wetten en gewoonten. Beneffens
evenmatige grootheden van Schepen onses tijts, ontleet in
alle hare deelen: Verschil van bouwen tusschen uitheemschen
en onzen landaert: Indisch Vaertuygh: Galey-bouw:
hedendaegsche Scheeps-plichten: Verrijckt met een reex
verklaerde Zee-mans spreeck-woorden en benamingen.
Doorgaens verciert met vele Kopere platen.
Casparus Commelijn; Broer en Jan Appelaer, Amsterdam, 1671.
pp 426-428.
Transcribed by Lars Bruzelius.
The Maritime History Virtual Archives | Maritime History | Search.
Copyright © 2005 Lars Bruzelius.