De bequaemste Schepen, diemen tot de Branders gebruiken mag, zijn kloeke Boots, Fluiten ofte Pynaszen van omtrent 70 of 80 lasten, die eenen gladden overloop hebben, met noch een doorgaend verdeck. Op dezen overloop moetmen zoo hier en daer eenige lucht-gaten hacken, van omtrent anderhalve voet vierkant, tusschen de balcken in, die in het ruim van 't Schip uit komen. Dan laetmen maecken eenige houte goten van gezaegde deelen, tot de breete van anderhalve duim, en aen de zy ontrent 1 duim hoog, oock wel van blik. Drie van deze goten legt men aen weder zijde van de Masten langs 't Schip hene, zoo wel aen stier-boor als aen back-boort, welcke altemael in een dwars-goot moeten te zamen komen. 6 of 7 voet van 't stier-plegt af, daer de man te roer staet. Dan maeckt men noch een lange goot, komende schuins neer van het stier-plegt tot in de dwars-goot, op den overloop van het Schip, welcke lange goot weder komt te kepen in een dwars-gootjen op het stier-plegt, daer de man te roer staet, en aen een van beide zijden, daer de gelegentheit best prezenteeren zal. Van het stier-plegt, moet een ruime val-poort gemaeckt worden, daer onder leggen kan een wel-beroeide sloep, op dat de man, die aen 't roer staet, na dat hy den brant in de aeren gesteecken heeft, terstont daer in zoude kunnen vallen. Dan vultmen de aeren of gooten met deze volgende vuur stoffen, te weten, een deel Buskruit, een half deel Salpeter, een vierendeel Harpuis, en een vierendeel gemeene Zolffer, alles welklein gewreven en met Lijnzaet-oly aen gemaekt, doch niet te vochtig, op dat de brant niet te traegh worde: want hoe snelder doe beter. Daer na overdektmen deze goten met gezolfert doeck of Kardoes-papier. Daer boven moet men hebben veel dunne ghesneede spaenderen van licht hout, aen boskens gebonden, en in de Traen gesteecken: steltmen die dackxgewijze tegen malkanderen aen, dwers over de goten heen. Over deze spaenderen zetmen wederom menigte van dunne tackebossen, die wel droog zijn, mede dakxgewijs over de goten heen, met de einden tegen malkanderen aen: welke tackelboszen errst wel bestreeken worden, met de volgende vuur stoffen, te weten, gemeene Zolfer gestooten en gesmolten, een partye Zalpeter: drie vierendeel grof Buskruit, een half partye Harpuis en Traen, alles wel door een geroert. Dan zoo hangtmen noch alderhande brantstoffe onder langs 't verdeck henen, dat mede aen alle kanten wel verzien is met goede lucht-gaten, verscheyde bossen met wel beteert kabel-garen, en Zolfer-bossen, hebbende den overloop, de boorden van binnen, mitsgaders het verdek van onderen wel vet beteert; en met gestoten harpuis, en zwavel bestrooit, en aldus zult gy een zeer vreezelicken en snellen brant hebben. Men vult oock wel de Schepen met open tonnen van gepickt en geteerde krullen.
Alsmen deze Branders begeert te gebruiken, zoo moetmen alle poorten, luicken en lugt-gaten openen: 't geen vaek geschiet met kamers, die men daer tegen stelt, welck met een lopent vuur los gaende, dezelveige alle te gelijk openen. Zy hebben voor onder de boegspriet een wackere dregge aen een ketting hangende: van gelijcke onder de Nock van elke ree eene, die met een dunne Paerdelijn langs het Schip henen geleyt zijn tot het stierplecht vande man te roer; welcke lijn by zoo haest als het Schip aenboort leit, af moet snijden, eer dat den brant daer in gesteecken wort, men moet wel toezien dat den vyant voor, en niet ter zijden aen wert geklampt. Met 10 of 14 man worden deze brant-schepen bevolkt, welcke dobbelt zoldy winnen, gevaers-halven. Met houte stucken voor de leus, werden deze Schepen gewapent, behalven twee eizere achter uit, om zich te weeren tegen boots en sloepen.
In het Jaer 1585 is tot Antwerpen een Spring-schip bereit, om te Schip-brugge, by den Hertogh van Parma over de Schelde gelecht, te vernielen, en zoo de vaert te openen. De bodem van het Schip wierdt hier toe wel vast met arduin-steen bemetzelt, tot stijf 2 voeten boven den bodem hoogh: hierop maeckte men een houte kasze, langh 20 voet, breet 4 voet, boven schuins toegaende; zoo dat het daer maer breet was 2 voet. 18000 pont buskruit wiert daer in gedaen. Op den bodem was een blicke pijp, ront om gaende na boven toe: langs-scheeps na het midden toe van deze pijp quamen noch 4 kleinder pijpen, alle gevult met sijn laet-kruit, om door dezelve het vuur te zekerder aen alle kanten in het kruit te steecken. Over de kasze lagen eenige pannen, met fijn bus-kruit bedekt: In welke pannen 24 lonten waren gestelt, wel doorweekt zijnde met Terpentijn-olie. De kasze was rontom wel digt bemetselt met arduin, en zware zerck steenen. Hier gingen toe 400 karren vol steenen, behalven alle den mortel, leem en zabel. Boven over dit gemetzelde werk, was het noch bezet met zeer drooge tacke-boszen: vooren achter stont een goet aental pek en teer-tonnen. Onder stacken uit het Schip veele lange spaeken om de gronden te mijden. 7 Mannen bestierden, en staken dit gevaerten aen. De brug, daer het aengeklampt wiert, scheurde van een, doode 800 menschen, wierp Schanzen te lande om verre, en bluste alle lonten met zijn slag uit.
Als Alexander Magnus de zee-stat Tyrus met een zeer groot storm-gebouw, uit het water opgehaelt, daer houte toorens op stonden, aen wilde tasten, roeiden de Tyriers met Galeien vol van Pek Zwavel en Harst daer op in, staekent aen, en vernieldent t'eenemael. De Voorsteven van dit Tyrische Brant-schip, wiert eerst aengesteken, als de geleiders met Roei-boots achter uit vloden, zoo Kurtius melt.
Arrianus noemt dit Brant-schip Hippagoga, 't geen hy zegt dat met droge prullen wiert gevult. Daer stonden twee masten by de Voorsteven, die wel breet omhangen waeren met licht ontvonkende stoffe: ieder mast hadde 2 raes, daer kopere Ketels aen hongen, die insgelijckex met brant voetzel wierden gevult. Al het scheeps werktuig, nevens andere zwaerten brachten zy achter in het Schip, op dat de Voorsteven rijzen kost en hoog opsteken. Met Galleien roeiden zy dit Schip aen het hooft des vyantlijken wercks, als wan neer zy uitgoten over 't Schip, al dat den brant vermeerderen kost.
Met brant-spiegels wilmen dat de Sicilianen de vloot van Marcus Cl. Marcellus bevochten, daer zy zijne Schepen mede ontvonckten.
Tot Brant-schepen, die men van nieuws opbout, neemt men hout van kleine waerde, licht van stoffe, en graeglijck vuer ontfangende.
Transcribed by Lars Bruzelius
Sjöhistoriska Samfundet | The Maritime History Virtual Archives | Shipbuilding | Search.
Copyright © 2001 Lars Bruzelius.